Χρόνος. Κυλά διαφορετικά για τον καθένα μας. Άλλοτε πιο αργά και άλλοτε πιο γρήγορα. Όταν ονειροπολούμε, τα λεπτά τρέχουν. Ενώ όταν φοβόμαστε ή αγχωνόμαστε, ο χρόνος παγώνει και η ώρα δεν περνά με τίποτα. Γιατί όμως αλλάζει τόσο η αίσθηση του χρόνου από στιγμή σε στιγμή; Και βασικά τι είναι ο χρόνος;
Ο χρόνος φυσικά…
Ημέρες, ώρες, λεπτά, δευτερόλεπτα. Έτσι μετράμε τον χρόνο. Αν, όμως, ο ήλιος δεν ανέτειλε ποτέ, αν τα πάντα έμεναν ακίνητα, θα υπήρχε χρόνος; Εξαρτάται ποιον θα ρωτήσουμε. Ο Αριστοτέλης θα μας έλεγε όχι, ο Νεύτων όμως έχει αντίθετη άποψη. Τελικά δεν έχει και πολλή σημασία η άποψή τους, γιατί επικράτησε αυτή του Αϊνστάιν. Ο Άλμπερτ έδωσε με τις θεωρίες του μια νέα διάσταση στα όσα γνωρίζαμε μέχρι τότε, κυριολεκτικά. Ο χρόνος είναι η τέταρτη διάσταση, μπορεί να διαστέλλεται και να συστέλλεται και αυτό εξαρτάται από την ταχύτητα με την οποία κινείται ο παρατηρητής που τον μετράει, π.χ. ένα ρολόι. Σήμερα πλέον μιλάμε για χωροχρόνο, ο οποίος είναι απόλυτος και ίδιος για όλους τους παρατηρητές, όμως στην καθημερινή ζωή μάς εξυπηρετεί και ο “συμβατικός” χρόνος. Αυτός που θεωρούμε ότι ρέει ομοιόμορφα και είναι ίδιος για όλους.
Όλα είναι μέσα στο μυαλό μας
Ο οργανισμός μας είναι ικανός χάρη σε αυτό που ονομάζουμε βιολογικό ρολόι να προσδιορίσει την ώρα. Ωστόσο το μυαλό μας μπορεί κάποιες φορές να παίζει διάφορα παιχνίδια. Όταν, για παράδειγμα, αφαιρούμαστε και η σκέψη μας ταξιδεύει, ο εγκέφαλός μας αποθηκεύει λιγότερες εικόνες στη μνήμη. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να νομίζουμε ότι έχουν περάσει λίγα λεπτά ενώ στην πραγματικότητα μπορεί να έχει περάσει μια ολόκληρη ώρα. Αντίθετα σε καταστάσεις που φοβόμαστε τα αντανακλαστικά και η προσοχή μας είναι αυξημένα. Ο εγκέφαλός μας αποθηκεύει πολλές εικόνες και πληροφορίες και, έτσι, νιώθουμε ότι ο χρόνος κυλάει πολύ αργά.
Τελικά μήπως αυτό που αποκαλούμε αίσθηση του χρόνου είναι μια ψευδαίσθηση; Το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον είναι έννοιες υπαρκτές; Ή είναι απλώς ο τρόπος με τον οποίο το μυαλό μας δομεί τις αναμνήσεις και τα ερεθίσματα;
Ταξίδι στον χρόνο
Λατρεμένη ιδέα των συγγραφέων και των παραγωγών ταινιών. Με χρονομηχανή ή και χωρίς το ταξίδι στο παρελθόν και στο μέλλον είναι εφικτό στη μεγάλη οθόνη. Η γερμανικής προέλευσης σειρά Dark, με θέμα εξαφανίσεις παιδιών που συνδέονται με μια συνωμοσία ταξιδιού στον χρόνο, μας ενθουσίασε, μας μπέρδεψε και τελικά μας έμαθε ότι δεν μπορούμε να αλλάξουμε το παρελθόν. Και πώς θα μπορούσαμε άλλωστε, αφού κάθε αλλαγή στο παρελθόν θα άλλαζε την πορεία των γεγονότων και θα απέτρεπε ένα παρόν στο οποίο θα είχαμε τη δυνατότητα να αλλάξουμε το παρελθόν; Βέβαια, το θετικό είναι ότι για να αλλάξουμε το μέλλον, για να δώσουμε μία νέα ροή στα γεγονότα, δεν χρειαζόμαστε καμία χρονομηχανή. Το μόνο που χρειαζόμαστε είναι το παρόν και ευτυχώς αυτό το κρατάμε στα χέρια μας.
The Persistence of Memory
Σε αυτόν του τον πίνακα ο Salvador Dalí φαίνεται να μπορούσε ήδη από τότε να αντιληφθεί μάλλον ασυνείδητα τη σχετικότητα του χώρου και του χρόνου, το πώς μπορούν να συστέλλονται και να διαστέλλονται. Ο ίδιος βέβαια ισχυρίζεται πως εμπνεύστηκε την ιδέα των ρολογιών που λιώνουν από το τυρί Camembert στον ήλιο. Πιθανόν βέβαια ο πίνακας να είναι η απεικόνιση ενός ονείρου του μεγάλου καλλιτέχνη και τα ρολόγια να συμβολίζουν το πέρασμα του χρόνου.
Πολλοί άλλοι καλλιτέχνες έχουν επίσης ασχοληθεί με αυτή την ασταμάτητη ροή του χρόνου. Ο χρόνος κυλά, ακόμα κι αν όλα τα υπόλοιπα έχουν σταματήσει. Ο άνθρωπος, αναβλητικό ον από τη φύση του, δυστυχώς το αντιλαμβάνεται συνήθως όταν πλέον είναι αργά. Ξοδεύει τις στιγμές λες και έχει τη δυνατότητα να γυρίσει τον χρόνο πίσω. Carpe diem θα πω εγώ όσο κοινότυπο κι αν ακούγεται. Άδραξε τη στιγμή, τη μέρα, τη ζωή.
“You are young and life is long and there is time to kill today.
And then one day you find ten years have got behind you…
…The sun is the same in a relative way but you’re older,
Shorter of breath and one day closer to death.”