Σκηνοθεσία: Πάβελ Παβλικόφσκι Γλώσσα: Πολωνική Διάρκεια: 82’
Η ταινία είναι πολωνική, βασισμένη στην ζωή δυο γυναικών που μάχονται για την ελευθερία τους. Για τον σαφέστατο αυτό λόγο, η συνοπτική κριτική της αφιερώνεται στον αγώνα του λαού της Πολωνίας κατά της απαγόρευσης των αμβλώσεων.
Πριν ξεκινήσω την σύντομη περιγραφή πρέπει να τονίσω ότι είναι ασπρόμαυρη με πολύ βαρύ ύφος. Ξέρω, είμαστε σε κατάσταση που δεν σηκώνει πολύ μελόδραμα. Γι’ αυτό αν θες να δεις κάτι πιο ανεβαστικό μην μπεις καν στον κόπο να διαβάσεις αυτό το άρθρο! Για τους λίγους μανιοκαταθλιπτικούς- μαζοχιστές που θέλουν να δουν κάτι τέτοιο ξεκινάω.
Η ιστορία μας ξεκινάει το 1962 με την πρωταγωνίστρια Άννα. Μια καθολική δόκιμη μοναχή η οποία, προκειμένου να δώσει τους όρκους της, πρέπει να διευθετήσει κάποιες οικογενειακές εκκρεμότητες με την μοναδική εν ζωή συγγενή της. Αυτή είναι η θεία Βάντα. Μια στωική φυσιογνωμία, δικαστής του τότε σοβιετικού καθεστώτος. Φανερώνει στην μοναχή ανιψιά ότι οι γονείς της ήταν εβραίοι που σκοτώθηκαν στο ολοκαύτωμα καθώς και το πραγματικό της όνομα, Ίντα. Μαζί πλέον, ανιψιά και θεία, πάνε να αναζητήσουν το τάφο των γονιών της πρώτης. Στο εκτενές ταξίδι τους ανακαλύπτουμε τους εσωτερικούς δαίμονες που ταλανίζουν την ζωή της Βάντα (αλκοολισμός, νυμφομανία) καθώς και την άγνοια της πρωταγωνίστριας για τον έξω κόσμο.
Σκηνοθετικά η ταινία είναι άρτια εκτελεσμένη. Όλα σχεδόν τα πλάνα του Παβλκόφσκι είναι συμμετρικά και ακίνητα. Προσδίδουν το κατάλληλο βάθος στο χώρο και εστιάζουν στις μικρές λεπτομέρειες που καθιστούν κάθε κομμάτι της πλοκής σημαντικό και ανεπανάληπτο. Θυμίζουν εικόνες που θα βλέπαμε σε ταινίες μεγάλων Γάλλων σκηνοθετών όπως του Μπρεσόν και του Τριφώ. Το μουντό δασικό περιβάλλον της πολωνικής υπαίθρου μας καταρρακώνει και μας τρομοκρατεί. Με την σχετική απουσία της μουσικής υπόκρουσης (σε πολλές σκηνές μάλιστα επικρατεί νεκρική σιγή) αναδεικνύεται η μελαγχολική διάθεση των ηρωίδων μας.
Κύριος άξονας της πλοκής είναι η διαμόρφωση χαρακτήρων της Άννα και της Βάντα. Δύο δυναμικές γυναίκες με έντονες και διαφορετικές προσωπικότητες. Μάχονται για την προσωπική τους ελευθερία και εξιλέωση, η καθεμία με τον δικό της τρόπο. Η Βάντα πιο ρεαλίστρια και κυνική εξαιτίας των οδυνηρών βιωμάτων της, εκμεταλλεύεται τους πάντες προκειμένου να πάρει αυτό που θέλει χωρίς κανένα ενδοιασμό. Εκδηλώνει βίαια τα συναισθήματά της και προβαίνει σε παρορμητικές πράξεις. Από την άλλη, η Άννα είναι αφελής. Εκφράζει τυφλή πίστη στον Θεό συνεχώς και κατευνάζει άτσαλα τις βαθύτατες επιθυμίες της. Παρουσιάζει όμως αξιοζήλευτη πραότητα, εγκράτεια και συμπόνια στις δύσκολες στιγμές που βιώνει με την θεία της. Οι δύο αυτοί χαρακτήρες αλληλοεπηρεάζονται χωρίς όμως να αλλοιώνεται η υπόσταση του καθενός. Μας υπενθυμίζουν τον ρεαλιστή-ματαιόδοξο αλλά και τον αφελή-αισιόδοξο που κρύβουμε όλοι μέσα μας.
Η ταινία τιμήθηκε το 2015 με το Όσκαρ καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας, η πρώτη πολωνική ταινία που το κατάφερε. Κριτικοί την αναγνωρίζουν ως ένα από τα μεγαλύτερα αριστουργήματα του 21ου αιώνα, δικαιολογημένα άλλωστε.
Είναι μια ταινία που μιλάει για εσένα, με τρόπο που δεν τον περιμένεις. Ελπίζω να αξίζουν τα 82’ μελαγχολίας για μια τέτοια ανακάλυψη!