Όποιος σταματάει να μαθαίνει καινούργια πράγματα είναι γερασμένος, ενώ όποιος δεν σταματάει να μαθαίνει μένει νέος για πάντα.
Henry Ford
Αυτές είναι λέξεις του Henry Ford και δεν θα μπορούσαν να αντιπροσωπεύουν καλύτερα τις σύγχρονες τάσεις στην καλλιέργεια. Ας τα πάρουμε όμως από την αρχή. Σε τι διαφέρει η εποχή του Ford από τη δική μας; Τι ακριβώς ορίζουμε ως «δια βίου μάθηση»; Το να μαθαίνουμε διαρκώς καινούργια πράγματα και να χτίζουμε ισχυρές προσωπικότητες είναι προνόμιο λίγων ή χρέος όλων; Οι απαντήσεις δεν είναι τόσο απλές και τον μεγαλύτερο ρόλο σε αυτή την πολυπλοκότητα τον παίζουν οι εποχικές συγκυρίες.
Αρχικά ας ξεκινήσουμε από τα βασικά, μάθηση μπορούμε, εκλαϊκευμένα, να πούμε ότι είναι η συνεχής συλλογή δεδομένων. Δια βίου μάθηση είναι όταν αυτή η διαδικασία διαρκεί ολόκληρη τη ζωή του ανθρώπου. Το μεγαλύτερο λάθος που γίνεται συχνά είναι ότι η μάθηση συγχέεται μόνο με βιβλία και εκπαιδευτικά ιδρύματα. Συλλογή δεδομένων, όπως αναφέρει ο ορισμός, μπορεί να γίνει με πολλούς τρόπους. Κάθε γνωριμία και ανταλλαγή ιδεών, κάθε αναζήτηση στο ίντερνετ, κάθε documentary ή podcast ακόμη και κάθε διαφημιστικό μήνυμα μπορεί να είναι εναύσματα για αναζήτηση πληροφορίας. Οι πληροφορίες αυτές, όταν συμπληρώνουν η μια την άλλη και αφομοιώνονται από τον άνθρωπο, γίνονται καλλιέργεια. Για αυτό το λόγο υπάρχει καλή και κακή καλλιέργεια, όλα εξαρτώνται από τις πληροφορίες με τις οποίες τροφοδοτούμε τη σκέψη μας.
Αλλά αρκετά με τους ορισμούς.
Αν αναλογιστούμε την εποχή στην οποία μεγάλωσε ο Ford (δεκαετία 1880-1890), η σωστή καλλιέργεια ήταν αδιαμφισβήτητα προνόμιο. Προκειμένου ένα παιδί να αποκτήσει σφαιρικές γνώσεις και αντιλήψεις για τον κόσμο γύρω του και να απαλλαγεί από κάθε λογής υποκειμενικές παρωπίδες έπρεπε να επενδυθεί χρόνος και χρήμα από την οικογένεια του, άνεση που προφανώς δεν υπήρχε για το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού. Έτσι, τα όνειρα του απλού κόσμου περιορίζονταν στο να κάνουν μια καλή οικογένεια, με ένα σταθερό εισόδημα και να καταφέρουν το ίδιο και τα παιδιά τους. Αυτό όσο η οικονομία γινόταν καλύτερη μέσα στα χρόνια άλλαζε, ο κόσμος διάβαζε βιβλία και εφημερίδες, πολιτικοποιούνταν και συμμετείχε στα κοινά. Ο ρυθμός δυστυχώς όμως ήταν και πάλι αργός, τουλάχιστον μέχρι η τεχνολογική επανάσταση να φέρει τα πάνω κάτω.
Σήμερα, το επίπεδο ζωής του κόσμου είναι καλύτερο από ποτέ. Ο βραχυχρόνιος βιοπορισμός δεν αποτελεί πρόβλημα για την συντριπτική πλειοψηφία του κόσμου και έτσι έχουν ανοίξει νέες πόρτες για τα πνευματικά μονοπάτια. Πλέον, είναι πιο εύκολο από ποτέ με λίγα κλικ στον υπολογιστή και 10-12 ώρες χρόνου κάποιος να αποκτήσει πρόσβαση σε online courses, τα οποία δίνουν γνώση η οποία στην εποχή του Ford, όχι απλά δεν ήταν διαθέσιμη στον μέσο άνθρωπο, αλλά ο μέσος άνθρωπος δεν ήξερε ότι υπήρχε. Είναι πιο εύκολο από ποτέ κάποιος να μάθει για το χρηματιστήριο και την πολιτική, να μην χρειάζεται καν να διαβάσει τα αγαπημένα του βιβλία αλλά να τα ακούει από κάποιον voice actor με ένα κλικ στο κινητό. Με ένα κουμπί του υπολογιστή
μπορεί κάποιος να έχει πρόσβαση από την Ελλάδα σε μαθήματα του Harvard και του MIT, δωρεάν! Τα social media έχουν δώσει τη δυνατότητα σε όλο τον κόσμο να έρχονται σε επαφή και να ανταλλάσσουν απόψεις με συνομήλικους από όλα τα μήκη και πλάτη του κόσμου. Πλέον μια ερώτηση τύπου «Γιατί η θάλασσα είναι μπλε;» δεν είναι γρίφος για επίλεκτους επιστήμονες αλλά ελεύθερη γνώση δυο κλικ μακριά.
Αυτό, μπορούμε πλέον να παρατηρήσουμε, ότι έχει φέρει και σαρωτικές αλλαγές στα πρότυπα της γενιάς. Η σημερινή γενιά δεν θέλει απλά να κάνει μια συνηθισμένη οικογένεια και να ζήσει μια μέτρια, όπως πολλοί την αποκαλούν, ζωή. Στο μυαλό των περισσοτέρων κυριαρχεί η εικόνα του δυναμικού manager που διοικεί οργανισμούς και προσωπικό, τρομερό άλμα αν το καλοσκεφτούμε από τη γενιά των 1920-1940 (η λεγόμενη «The greatest generation»). Προφανώς και αυτό είναι ένα όνειρο που δεν μπορούν να το κατακτήσουν όλοι, αλλά
πολλοί θα προσπαθήσουν. Θα προσπαθήσουν χτίζοντας τις προσωπικότητές τους, μαθαίνοντας καινούργια πράγματα και γνωρίζοντας εξαιρετικούς ανθρώπους που συναγωνίζονται για τον ίδιο στόχο. Βασικό τους όπλο θα είναι η γνώση και θα χαίρονται να την αποκτούν.
Άλλοι πάλι, θα απορροφηθούν από την επιστήμη. Ήδη βλέπουμε και θα συνεχίσουμε να βλέπουμε εξαιρετικούς επιστήμονες οι οποίοι ξεκίνησαν την ακαδημαϊκή τους καριέρα, επειδή ως φοιτητές είχαν γρήγορη πρόσβαση σε εκατοντάδες papers και μπορούσαν να επηρεαστούν από επιστήμονες σε κάθε γωνία του κόσμου. Η πραγματική γνώση δεν κρύβεται στα δεδομένα που αποκτάει κάποιος, αλλά στον τρόπο που έχει ο εκάστοτε δέκτης να τα επεξεργάζεται να βγάζει πραγματικό περιεχόμενο και γνώση.
Με βάση όλα αυτά παρατηρούμε πως πλέον η εκπαίδευση δεν είναι θέμα προνομίου (τουλάχιστον στο βαθμό που ήταν κάποτε). Και έτσι γεννάται η απορία, τι είναι πλέον η εκπαίδευση και η καλλιέργεια; Ίσως μπορούμε να πούμε πως είναι χρέος, ένα χρέος την γενιάς αυτής και των επόμενων να εξοπλίζονται με γνώσεις που όχι απλά θα φανούν χρήσιμες για κάποια επαγγελματική ή μη εργασία (ίσως αυτό να είναι και ελάσσονος σημασίας) αλλά που θα δημιουργήσουν ολοκληρωμένες προσωπικότητες για να διαμορφώσουν ένα ακόμη καλύτερο κόσμο για τις επόμενες γενιές, έτσι ώστε αυτές να συνεχίσουν αντίστοιχα να βελτιώνουν το οικοδόμημα του σύγχρονου πολιτισμού.
Η αλλαγή, λοιπόν, που θέλουμε να δούμε στον κόσμο γύρω μας μπορεί να πραγματοποιείται από εμάς, αλλά βασίζεται σε δεδομένα και ερεθίσματα από τον ίδιο τον κόσμο που θέλουμε να αλλάξουμε. Στο χέρι μας είναι το πώς θα τα αξιοποιήσουμε για να φτάσουμε στην καλλιέργεια που επιθυμούμε. Στην τελική, είναι το χρέος που οφείλουμε στις μελλοντικές γενιές.
Κλείνοντας, μια ρήση από τον σπουδαίο Γάλλο φιλόσοφο και δάσκαλο του Διαφωτισμού, Ρενέ Ντεκάρτ:
«Η διαρκής αμφισβήτηση είναι ο μόνος δρόμος προς την αληθινή γνώση.»
René Descartes
Comments are closed.