«Τι ταλαντούχος άνθρωπος» λέμε με θαυμασμό για ένα μουσικό που μόλις μας έχει μαγέψει με το σόλο του ή για έναν ηθοποιό που μας καθήλωσε με την εξαίρετη ερμηνεία του. Τι είναι, όμως, στ’ αλήθεια το ταλέντο; Υπάρχουν κάποιοι που διαθέτουν ορισμένα ταλέντα, ενώ άλλοι κάποια άλλα;
Ταλέντο είναι ένα χάρισμα που έχει κάποιος εκ γενετής. Ή μήπως όχι;
Θα έχεις ακούσει πολλές φορές ανθρώπους να λένε ότι δε θα μπορούσαν να κάνουν ένα επάγγελμα γιατί δεν έχουν το ταλέντο που απαιτείται. Με άλλα λόγια, είναι σα να υπονοούν ότι οι δυνατότητες του κάθε ανθρώπου και, κατά συνέπεια, οι επιλογές του, είναι περιορισμένες. Παλαιότερα, αυτή η παραδοχή ήταν αρκετά διαδεδομένη.
Η σύγχρονη επιστήμη αρχίζει σιγά σιγά να καταρρίπτει αυτήν την αντίληψη. Αν και πολλά ερωτήματα σχετικά με τις νοητικές λειτουργίες του ανθρώπου παραμένουν αναπάντητα, οι περισσότεροι επιστήμονες αναγνωρίζουν τον καταλυτικό ρόλο που διαδραματίζει το περιβάλλον στην ανάπτυξη των δεξιοτήτων μας.
Μία από τις θεωρίες που έχουν διατυπωθεί είναι αυτή των πολλαπλών τύπων νοημοσύνης. Σύμφωνα με αυτή, κάθε άνθρωπος έχει εννέα είδη νοημοσύνης, καθένα από τα οποία θα αναπτυχθεί κατά τη διάρκεια της ζωής του σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό ανάλογα με τα βιώματα, τις συγκυρίες, τα ενδιαφέροντά του και την προσπάθεια που θα καταβάλλει. Βέβαια, υπάρχουν κληρονομικές προδιαθέσεις που συμβάλλουν στην εμφάνιση ιδιαίτερων δεξιοτήτων σε μικρή ηλικία, αλλά η θεωρία επισημαίνει ότι ο καθένας μας μπορεί να αναπτύξει κάθε είδος νοημοσύνης σε ικανοποιητικό βαθμό. Αρκεί να του δοθεί η ευκαιρία.
Για παράδειγμα, ένα παιδί το οποίο μεγαλώνει σε ένα σπίτι με δύο γονείς μουσικούς και έρχεται καθημερινά σε επαφή με την μουσική, θα αρχίσει να αναπτύσσει τη μουσική του νοημοσύνη χωρίς να το έχει επιλέξει. Κάπως έτσι, τα βιώματά του θα επιδράσουν και θα καλλιεργήσουν μία ιδιότητα που είναι έμφυτη σε όλους μας, αλλά πολύ απλά δεν έτυχε όλοι μας να την ανακαλύψουμε. Στη συνέχεια, αν αυτό το παιδί πάει στο ωδείο να μάθει μουσική, ο δάσκαλος πιθανώς να παρατηρήσει ότι έχει μουσικό αυτί, ότι έχει δηλαδή ένα έμφυτο χάρισμα. Είναι, όμως, έτσι;
Στο παραπάνω παράδειγμα, το γεγονός ότι στο σπίτι υπάρχουν μουσικά όργανα και ότι το παιδί ακούει τους γονείς του συχνά να παίζουν μουσική, μπορεί να του δημιουργήσει την επιθυμία να καθίσει κάποια στιγμή, έστω και για πλάκα, στο πιάνο και να πατήσει ένα- δυο πλήκτρα. Φυσικά, δεν είναι απαραίτητο ότι στη συνέχεια θα θελήσει να παρακολουθήσει μαθήματα πιάνου, αλλά σε περίπτωση που το αποφασίσει, οι συγκυρίες θα είναι ευνοϊκές (έχει ήδη πιάνο στο σπίτι του και ανθρώπους που μπορούν να το βοηθήσουν).
Αν, λοιπόν, επιλέξει να ασχοληθεί με το πιάνο (δηλαδή επιλέξει συνειδητά να αναπτύξει σε μεγαλύτερο βαθμό τη μουσική του νοημοσύνη), θα πρέπει να δουλέψει σκληρά, να αφιερώσει πολλές ώρες στη μελέτη και στην εξάσκηση, να αφομοιώσει τις γνώσεις και να αναπτύξει ορισμένες έξεις που θα το διευκολύνουν να αντεπεξέλθει στο παίξιμο ενός κομματιού. Έξη είναι κάτι που, μετά από πολλή εξάσκηση, το κάνουμε ασυνείδητα. Ένας επαγγελματίας πιανίστας, βλέποντας μια νότα στην παρτιτούρα, πατάει το αντίστοιχο πλήκτρο στο πιάνο χωρίς να το σκεφτεί (στην επιστήμη της φυσιολογίας αυτό το λέμε επίκτητο αντανακλαστικό).
Εν τέλει, όταν θα δούμε αυτό το παιδί, μεγάλο πλέον, να βγάζει με άνεση ένα εντυπωσιακό σόλο, θα το αποδώσουμε στο έμφυτο χάρισμά του;
Συμπερασματικά, πριν βιαστούμε να αποφανθούμε ότι δεν έχουμε κάποιο ταλέντο, ας το ξανασκεφτούμε. Μήπως δεν έχουμε μπει ποτέ στον κόπο να ανακαλύψουμε ένα κομμάτι της νοημοσύνης μας; Μήπως το περιβάλλον στο οποίο μεγαλώσαμε δεν ήταν πρόσφορο για την ανάδειξη κάποιων από τις δεξιότητές μας;
Και ας θυμηθούμε: ποτέ δεν είναι αργά να καλλιεργήσουμε μια ιδιότητά μας… φτάνει μόνο να το προσπαθήσουμε με πείσμα και υπομονή.