Όσοι/ες απέχουν από την κατανάλωση κρέατος χρησιμοποιούν 3 βασικά επιχειρήματα για να αιτιολογήσουν τη στάση τους και να παροτρύνουν και άλλους να κάνουν το ίδιο: Υγεία, Περιβάλλον και Ηθική. Παρακάτω αναφέρω συνοπτικά τα σημαντικότερα στοιχεία για τις 3 αυτές κατηγορίες, σαν αφορμή προβληματισμού και ενημέρωσης.
[Θα χρειαστείτε 2-3 λεπτά για να το διαβάστε. Πηγές – πληροφορίες στο τέλος].
1) Υγεία
Το 2015, το IARC (International Agency for Research on Cancer) του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας κατέταξε το επεξεργασμένο κρέας, δηλαδή τα αλλαντικά, ως ‘καρκινογόνο’, στην ομάδα κινδύνου 1 (μαζί με τσιγάρο), ενώ το κόκκινο κρέας στην ομάδα κινδύνου 2Α, ως ‘πιθανώς καρκινογόνο’ [1].
Παρομοίως, μελέτες αντίστοιχου κύρους αναφέρουν ότι όσοι καταναλώνουν κόκκινο κρέας αντιμετωπίζουν κίνδυνο θανάτου από παθήσεις όπως: καρκίνο, καρδιοπάθεια, αναπνευστική πάθηση, εγκεφαλικό, διαβήτη, λοιμώξεις, αλτσχάιμερ, νεφροπάθεια, ηπατοπάθεια [2].
Οι περισσότερες ιατρικές μελέτες μάλλον καταλήγουν στο ότι πρέπει να τρώμε κόκκινο κρέας περίπου 2 φορές το μήνα. Από εκεί και μετά, όσο περισσότερο κόκκινο κρέας τρώμε, τόσο περισσότερο βλάπτουμε το σώμα μας.
2) Περιβάλλον
Σήμερα, το ποσοστό των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από τη βιομηχανική κτηνοτροφία, δηλαδή από την κατανάλωση κρέατος, φτάνει το 14% των συνολικών εκπομπών και ισοδυναμεί σχεδόν με το ποσοστό των εκπομπών που προκαλούνται από το σύνολο του τομέα των μεταφορών: αυτοκίνητα, αεροπλάνα, τρένα και πλοία [3]. Η εκτροφή ζώων παράγει μεγάλες ποσότητες αερίων του θερμοκηπίου – ιδίως μεθανίου, ενώ συμβάλλει στην αποψίλωση τεράστιων δασικών εκτάσεων, που θα μπορούσαν να απορροφήσουν το ατμοσφαιρικό διοξείδιο του άνθρακα, για να γίνουν εκτάσεις καλλιέργειας φυτών που προορίζονται για ζωοτροφές. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η αποψίλωση του τροπικού δάσους του Αμαζονίου, το 60-70% της οποίας έχει συμβεί για να καλλιεργηθούν ζωοτροφές (κυρίως σόγια) για βοοειδή [4]. Ενδεικτικά, το 80% της παγκόσμιας καλλιέργειας σόγιας προορίζεται για ζωοτροφή και μόλις το 20% για ανθρώπινη κατανάλωση [5].
Για την εκτροφή των ζώων χρησιμοποιούνται επίσης απαράδεκτα υψηλές ποσότητες νερού, εντείνοντας έτσι το φάσμα της λειψυδρίας: υπολογίζεται ότι μισό κιλό μοσχαρίσιου κρέατος απαιτεί παραπάνω από 7.000lt νερό για να παραχθεί και να φτάσει στο πιάτο του καταναλωτή, ενώ ένα μοσχαρίσιο μπιφτέκι απαιτεί 2.500lt.
Σκεφτείτε τέλος, πώς ήταν η βιοποικιλότητα του πλανήτη μέχρι πριν λίγες χιλιάδες χρόνια και πώς είναι τώρα. Πόσο ρόλο έπαιξε στην διατάραξη του οικοσυστήματος η αποσταθεροποίηση του πληθυσμού των ζώων;
Η ανθρωπότητα πρέπει να περικόψει δραστικά την κατανάλωση κρέατος, έως και κατά 90%, για να αποφύγει την επιδείνωση της κλιματικής αλλαγής στο μέλλον, αναφέρουν οι επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης [7].
3) Ηθική
Τα ηθικά ζητήματα είναι εν μέρει σχετικά, οπότε, κατά την γνώμη μου, δεν βοηθούν οι γενικεύσεις και οι νουθετήσεις από καμία πλευρά. Σε αντίθεση με τα προηγούμενα επιχειρήματα που βασίζονται σε επιστημονικές μελέτες και είναι δύσκολα αμφισβητήσιμες, το θέμα αυτό είναι διαφορετικό, αφού μιλάμε, πλέον, υποκειμενικά.
Προσωπικά, η έννοια του φιλόζωου (όπως και του φιλάνθρωπου), όπως τουλάχιστον ευρέως χρησιμοποιείται, μου φαινόταν πάντα ξένη. Πώς εξηγείται η περίπτωση αντιφατικά φιλόζωων που αγωνίζονται για τα αδέσποτα που υπάγονται στην κατηγορία των κατοικίδιων (σκύλοι, γάτες) αλλά καταναλώνουν κανονικά χοιρινό ή μοσχαρίσιο κρέας; Στην ίδια λογική, μου φαίνεται ενδιαφέρον το ότι πολλοί άνθρωποι τρώνε με ευχαρίστηση σκοτωμένα ζώα, που όμως δεν θα ήθελαν με τίποτα οι ίδιοι/ες να τα σκοτώσουν.
Αντιλαμβάνομαι την ύπαρξή μου ως ένα κομμάτι της βιοποικιλότητας του πλανήτη, ως ένα μικρό μέρος του όλου. Για να διατηρηθεί η ζωή στον πλανήτη πρέπει να υπάρχει μια ισορροπία, που αυτή την στιγμή δεν υπάρχει. Μεταξύ πολλών άλλων και σημαντικών, η κρεατοφαγία έχει ένα σημαντικό μερίδιο ευθύνης γι’ αυτό. Ας βρούμε λοιπόν μια διατροφή που θα συμβάλει στο να επανέλθει αυτή η ισορροπία. Αυτό, φυσικά, δεν γίνεται από την μία μέρα στην άλλη. Όμως έχουμε – ίσως για πρώτη φορά στην ανθρώπινη ιστορία – όλη τη γνώση, τα επιστημονικά δεδομένα και τους τρόπους αντιμετώπισης, μπροστά μας.
Τι μπορούμε να κάνουμε;
Ας προσπαθήσει ο καθένας να μειώσει όσο μπορεί το κρέας που καταναλώνει, χωρίς μαθήματα ηθικής και σεβόμενος την αντίθετη άποψη, όχι μόνο για λόγους κοινωνικούς, αλλά και για λόγους τακτικής και αποτελεσματικότητας. Ας προσπαθήσουμε να είμαστε ικανοποιημένοι με λιγότερα. Ας προσπαθήσουμε να μειώσουμε την κατανάλωση ενεργοβόρων προϊόντων, ας στραφούμε στα πιο τοπικά και πιο υγιεινά.
Είναι πολύ ενδιαφέρον το ότι όλα σχεδόν τα τρόφιμα που βλάπτουν τον οργανισμό μας, βλάπτουν και τον πλανήτη. Ας στραφούμε προς ένα διατροφικό μοντέλο που θα λειτουργεί προς όφελος ολόκληρου του οικοσυστήματος. Ο χρόνος πιέζει.
Στο διάγραμμα , η πάντα επίκαιρη περιβαλλοντική βαθμολόγηση των τροφών που είχε κάνει η Περιβαλλοντική Ομάδα του ΠαΜακ πριν λίγα χρόνια:
Άρης Χατζηνικολάου
Γραφείο Περιβαλλοντικής Διαχείρισης ΠαΜακ Περιβαλλοντική Ομάδα ΠαΜακ
Πηγές:
[1] The International Agency for Research on Cancer (IARC), the cancer agency of the World Health Organization, has evaluated the carcinogenicity of the consumption of red meat and processed meat. Lyon, France, 26 October 2015.
[2] Mortality from different causes associated with meat, heme iron, nitrates, and nitrites in the NIH-AARP Diet and Health. Study: population based cohort study. Arash Etemadi, British Medical Journal 09 May 2017, Division of Cancer. Epidemiology and Genetics, National Cancer Institute, Bethesda, USA.
[3]https://www.greenpeace.org/greece/issues/diatrofi/7019/alithini-aksia-diatrofis-xoris-kreas/?utm_campaign=overconsumption&utm_source=facebook.com&utm_medium=post&utm_content=single-image
[4] Ενδεικτική πηγή: World Resources Institute using Hansen et al (2019)
[5]https://www.greenpeace.org/greece/issues/diatrofi/7019/alithini-aksia-diatrofis-xoris-kreas/?utm_campaign=overconsumption&utm_source=facebook.com&utm_medium=post&utm_content=single-image
[6] UN Environment Assembly
[7]https://www.theguardian.com/environment/2018/oct/10/huge-reduction-in-meat-eating-essential-to-avoid-climate-breakdown