How I wish, how I wish you were here.
We’re just two lost souls
Swimming in a fish bowl
Year after year*
Η σχιζοφρένεια αποτελεί μια λέξη ιδιαιτέρως τρομακτική. Είναι σαν η αλληλουχία των γραμμάτων να δημιουργεί έναν ήχο δυσοίωνο, ανατριχιαστικό. Ο όρος εισήχθη από τον Ελβετό ψυχίατρο Eugene Bleuler, για να αντικαταστήσει τον λατινικό όρο dementia praecox που αυτολεξεί σημαίνει πρώιμη άνοια, και λειτουργούσε σαν ομπρέλα που φιλοξενούσε νόσους της ψυχικής σφαίρας με κοινά χαρακτηριστικά.
Η ετυμολογική προέλευση της σχιζοφρένειας περιλαμβάνει τη σύνθεση των αρχαίων λέξεων σχίζειν, που σημαίνει διαχωρισμός, και φρην που σημαίνει νους. Η έννοια του κατακερματισμού δημιουργεί μια λανθασμένη αντίληψη στον ευρύ πληθυσμό δίνοντας έτσι στον ασθενή την ταμπέλα της διχασμένης προσωπικότητας, η οποία είναι καθόλα αποπροσανατολιστική.
Η σχιζοφρένεια θεωρείται μια νόσος πολυπαραγοντικής αιτιολογίας, με την αναφαίρετη ύπαρξη γενετικής προδιάθεσης να μην αποτελεί επαρκή συνθήκη για την εμφάνιση της. Η συσσωρευτική επίδραση καταστάσεων και συνθηκών κατά την διάρκεια της ζωής του ατόμου οδηγούν στην εμφάνιση αλλά επηρεάζουν και τη βαρύτητα της. Ενδιαφέρον εμφανίζουν οι δομικές ανωμαλίες που εντοπίζονται ευρύτατα σε ασθενείς με σχιζοφρένεια, που συνηγορούν στην οργανική φύση της ασθένειας. Νευροεκφυλιστικές αλλοιώσεις, με χαρακτηριστική ελάττωση της φαιάς ουσίας κατά την εξέλιξη της νόσου είναι ορατές στην απεικόνιση του εγκεφάλου. Η συμμετοχή νευροδιαβιβαστικών μονοπατιών, κυρίως αυτών της ντοπαμίνης και της σεροτονίνης εμφανίζει ισχυρή ένδειξη, χωρίς να έχει τεκμηριωθεί πλήρως.
Η συμπτωματολογία της σχιζοφρένειας αποτελεί ένα μωσαϊκό διαταραχών αντίληψης της πραγματικότητας. Το ευρύ αυτό φάσμα συμπτωμάτων κατέστησε επιτακτική την ταξινόμηση τους. Οι επιστήμονες ψυχίατροι διακρίνουν τα συμπτώματα της νόσου σε θετικά και αρνητικά.
Τα θετικά συμπτώματα αποτελούν αυτά που οι ψυχικά υγιείς άνθρωποι δεν αντιμετωπίζουν και αντικατοπτρίζουν μια διαταραγμένη αντιληπτική λειτουργία. Στα συμπτώματα αυτά συγκαταλέγονται η αποδιοργανωμένη ομιλία καθώς και οι διαταραχές σκέψης. Στην κατηγορία των θετικών συμπτωμάτων ανήκουν και οι αισθητικές ψευδαισθήσεις, που περιλαμβάνουν ακουστικές, οπτικές, απτικές οσφρητικές αλλά και γευστικές ψευδαισθήσεις.
Τα θετικά συμπτώματα είναι αυτά που προκαλούν έντονη δυσφορία στον ασθενή, καθώς και στην οικογένεια και τον κοινωνικό περίγυρο. Οι θεωρίες συνωμοσίας είναι αρκετά έντονες, με τον ασθενή να αφομοιώνει μια καταστροφική συνήθως ιδέα η οποία εμφανίζει μεγάλη απόκλιση από την πραγματικότητα αλλά γι αυτόν είναι πέρα για πέρα αληθινή. Η νοσηλεία είναι συνήθως επακόλουθο των θετικών συμπτωμάτων, τα οποία και δεν απαντούν καλά στην φαρμακευτική αγωγή.
Τα αρνητικά συμπτώματα στη διεθνή βιβλιογραφία αναφέρονται ως αυτά που εμφανίζονται ως εκ διαμέτρου αντίθετα με τις αναμενόμενες λειτουργίες δηλαδή αποτελούν ελλείπεις συναισθηματικές εκδηλώσεις, όπως για παράδειγμα αδυναμία του ατόμου να πράξει αυτοβούλως, γλωσσική ένδεια, απουσία ευχαρίστησης και γενικότερα αμβλείς συναισθηματικές αντιδράσεις.
Ο σχιζοφρενής ασθενής καλείται να αντιμετωπίσει ίσως την σοβαρότερη ψυχική νόσο, στην οποία η σχέση του με την πραγματικότητα καταρρέει θεμελιακά. Εμφανίζει παραίτηση και πλήρη εγκατάλειψη των επαγγελματικών και κοινωνικών δραστηριοτήτων με αποτέλεσμα να καθίσταται μη λειτουργικός, για τον εαυτό το και για το οικογενειακό περιβάλλον. Σε ένα ποσοστό της τάξης του 85% οι σχιζοφρενείς ασθενείς αδυνατούν να εργαστούν και να συνάψουν διαπροσωπικές σχέσεις, να απολαύσουν μια άρτια κοινωνική καθώς και να διατηρήσουν επαφή με τα συγγενικά τους πρόσωπα.
Η χρονιότητα της νόσου, και η μη υπάρχουσα δυνατότητα ίασης καθιστούν τον ασθενή εξαρτώμενο από διαρκή φροντίδα και φαρμακευτική αγωγή. Το στίγμα που συνοδεύει τα νοσήματα της ψυχικής σφαίρας και ιδιαίτερα την σχιζοφρένεια εμποδίζει την ένταξη των ασθενών στο κοινωνικό σύνολο ευνοώντας την περιθωριοποίηση τους.
Η αποτύπωση της νόσου στην τέχνη είναι σύνηθες. Η ταινία A beautiful mind πραγματεύεται τη ζωή του Αμερικανού μαθηματικού Τζων Νας ο οποίος τιμήθηκε με Νόμπελ Οικονομικών το 1994 για την συμβολή του στη θεωρία παιγνίων, και διαγνώστηκε με σχιζοφρένεια στα 30 του χρόνια, εμφανίζοντας σημαντική έκπτωση δημιουργικότητας από το 1953 και έπειτα.
Η δυσκολία διαχείρισης σχιζοφρενών ασθενών έγκειται στο γεγονός της αδυναμίας αναγνώρισης από τους ίδιους, πως νοσούν και πως η λήψη φαρμακευτικής αγωγής είναι απαραίτητη. Τα συμπτώματα παρόλο που εμφανίζονται ιδιαιτέρως βασανιστικά, δεν επιτρέπουν στον ασθενή να διακρίνει την παθολογική οντότητα, όπως σε άλλες οργανικές νόσους. Στην πρώτη γραμμή συμπτωμάτων ανήκει η εμφάνιση ακουστικών παραισθήσεων, φωνών δηλαδή που είτε συζητούν είτε διαφωνούν έντονα μεταξύ τους καθώς και φωνές που σχολιάζουν τα τεκταινόμενα της πραγματικότητας και καθιστούν τον ασθενή ευάλωτο σε διωκτικές και μεγαλομανείς σκέψεις.
Ενδεικτικά αναφέρεται πως οι ασθενείς αισθάνονται συχνά πως έχουν έρθει στον κόσμο με σκοπό την εκπλήρωση μια ανώτερης αποστολής, έχουν θεϊκές δυνάμεις, αντιλαμβάνονται καθημερινά ερεθίσματα με διαφορετικό τρόπο όπως για παράδειγμα διαφημιστικά μηνύματα, ειδήσεις και πινακίδες, νιώθοντας πως απευθύνονται αποκλειστικά σε αυτούς.
Η κατατονική διέγερση αποτελεί την πιο επικίνδυνη έξαρση στην ψυχιατρική, με το άτομο να εμφανίζει εξαιρετικά βίαιη και υπερδιεγερτική συμπεριφορά θυμίζοντας ταύρο σε υαλοπωλείο. Ο αυτοτραυματισμός και η εξάντληση είναι επικίνδυνα για τη ζωή του ασθενή επακόλουθα της κατατονικής διέγερσης.
Όσον αφορά την θεραπεία της νόσου, τα φαρμακευτικά σχήματα που έχουν αναπτυχθεί, τόσο τα πρώτης όσο και τα δεύτερης γενιάς αντιψυχωσικά φάρμακα εμφανίζουν καλή ανταπόκριση. Οι ανεπιθύμητες ενέργειες των φαρμάκων αυτών, η κατηγορηματική άρνηση πως το άτομο νοσεί, η χρήση ναρκωτικών ουσιών καθώς και στρεσσογόνες καταστάσεις είναι παράγοντες υποτροπής της νόσου. Η έλλειψη συμμόρφωσης στην θεραπεία εμφανίζεται σε όλες τις φάσεις αυτής, σε άνω του 60% των πασχόντων.
Ο σχιζοφρενείς ασθενής όπως και όλοι οι ψυχιατρικοί ασθενείς, αποτελεί μια ιδιόμορφη οντότητα που καλείται να αντιμετωπίσει μια ασθένεια φάντασμα, την οποία δεν μπορεί ο ίδιος του να διακρίνει. Ο φόβος, η προκατάληψη και τα κοινωνικά στερεοτυπικά υπολείμματα που δεν αντιμετωπίζουν την ψυχική νόσο ως οργανική, η θεωρία τη αυτόβουλης τρέλας καθώς και ο εκτροχιασμός της νόσου που μπορεί να οδηγήσει σε εγκληματική συμπεριφορά καθιστούν την πορεία προς την ίαση και ανάρρωση εξαιρετικά δύσκολη και επίπονη.
Είναι απαραίτητη η απαγκίστρωση της νόσου από το στίγμα, τον τρόμο που προκύπτει από την ημιμάθεια και το αίσθημα ντροπής που συνοδεύει το περιβάλλον του ατόμου που πάσχει, σκέψεις και συναισθήματα βγαλμένα από δυσοίωνες μεσαιωνικές πραγματικότητες, που δεν αρμόζουν σε μια σύγχρονη κοινωνία με ραγδαία επιστημονική πρόοδο.
Remember when you were young, you shone like the sun
Shine on you crazy diamond
Now there’s a look in your eyes, like black holes in the sky
Shine on you crazy diamond*
*Tα τραγούδια Wish you were here και Shine on your crazy diamond γράφτηκαν το 1975 από τα μέλη των Pink Floyd David Gilmour, Roger Waters και Rick Wright ως φόρος τιμής για το ιδρυτικό μέλος της μπάντας Syd Barrett ο οποίος απομακρύνθηκε από το συγκρότημα λόγω της προβληματικής συμπεριφοράς του, απότοκο της σχιζοφρένειας από την οποία νόσησε.
Comments are closed.