Λένε πως η δημιουργικότητα είναι από τα πιο ποθητά skills αυτή την στιγμή στο εργασιακό περιβάλλον. Ίσως όχι σε όλους τους κλάδους αλλά ξέρεις, σε όλες αυτές τις δουλείες που ψάχνουμε εμείς οι μιλένιαλς, όπως για παράδειγμα τους κολοσσούς της Google και της Amazon. Και πάλι όχι ως εργάτες χειρωνακτικής εργασίας , είμαι σίγουρος πως ο κυρ Μπάμπης που έστρωσε τα μπετά στη Γκούγκλ ήταν πολύ δημιουργικός , αλλά δεν ήταν αυτός ο λόγος που τον προσέλαβαν. Εγώ μιλάω για τους λεγομένους «εργάτες» της γνώσης που μάθαμε από τα πρώτα μας σχολικά χρόνια. Ένας από τους κύριους λόγους που όλοι πήγαμε στο πανεπιστήμιο με το βάρος της ελπίδας των γονιών μας να ιδρώνουμε πάνω από μια στοίβα έγγραφα στο γραφείο, παρά από μια στοίβα τούβλα στην οικοδομή. Έστω ότι τα καταφέραμε και βρήκαμε αυτή την ποθητή δουλειά, αλλά πρέπει να αποδείξουμε πως είμαστε δημιουργικοί, όπως αναφέραμε άλλωστε στο βιογραφικό μας, πως σκεφτόμαστε έξω από το κουτί . Δυστυχώς όμως το λεγόμενο κουτί είναι πολύ μεγάλο και μας χωράει όλους, το να βγεις από αυτό θέλει κάτι παραπάνω. Ποιο πραγματικά όμως είναι το κυρίως θέμα μας;
ΧΑΝΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΔΗΜΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ ΜΑΣ
“Every child is an artist. The problem is how to remain an artist once he grows up.”
― Pablo Picasso
Δυστυχώς στην πλειονότητα τους οι κοινωνικές δομές που περικλείουν την ζωή μας κάνουν τα πάντα για να αναστείλουν τις δημιουργικές μας ικανότητες. Από τα πρώτα μας κιόλας χρόνια, σαν κοινωνικά όντα μαθαίνουμε να σκοτώνουμε τους φανταστικούς μας φίλους όταν αποκτάμε φίλους στη παιδική ηλικία. Κάπου έξω, στον πραγματικό κόσμο.
Αμέσως μετά έρχεται το σχολείο για να καθηλώσει το δεξί ημισφαίριο του εγκεφάλου μας, αυτό που είναι υπεύθυνο για την δημιουργική σκέψη, γεμίζοντας το αριστερό με μια μεγάλη μάζα πληροφοριών για αποστήθιση. Με αποτέλεσμα ο δημιουργικός αυτός μυς να ατροφεί για τουλάχιστον 12 χρόνια.
Ευτυχώς, τα τελευταία χρόνια το εκπαιδευτικό σύστημα έχει αρχίσει να αλλάζει προς το καλύτερο και ανέκαθεν οι εξωσχολικές δραστηριότητες κατάφερναν, σε ένα μεγάλο ποσοστό, να καλύψουν αυτό το κενό. Ωστόσο, τα σημάδια αυτού του 12χρονου πολέμου είναι εμφανή. Τα πρώτα σημάδια εμφανίζονται εκεί στην εφηβεία, όπου το άγχος μας κατακλείει και το μόνο μας μέλημα είναι να καταφέρουμε να δώσουμε ότι μπορούμε στις πανελλαδικές εξετάσεις. Τελειώνουμε τις πανελλήνιες με τον εγκέφαλο μας βομβαρδισμένο με ένα σωρό γνώσεις που πιθανώς να μην τις χρειαστούμε στο μέλλον και με τα δημιουργικά μας άκρα ακρωτηριασμένα. Μην αγχώνεστε όμως διότι σαν σαύρες Γκέκο μπορούμε να τα ανακτήσουμε.
Ο ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΗΣ
Νομίζω όταν αναφερόμαστε στην δημιουργικότητα μια ομάδα ανθρώπων κρατά ακόμα τα σκήπτρα της πρωτιάς, οι λεγόμενοι “καλλιτέχνες ” . Τι είναι λοιπόν αυτό που έχει ο καλλιτέχνης και που τον καθιστά κυρίαρχο σε αυτόν τον τομέα; Ίσως πάλι θα ήταν πιο ορθό να ρωτήσουμε πως ο καλλιτέχνης έρχεται σε επαφή με τις μούσες της δίκης του δημιουργίας;
Από τα πρώτα βήματα στον χώρο της τέχνης αναγνωρίζουμε την ελευθερία συναισθημάτων που τον χαρακτηρίζει. Ο καλλιτέχνης δεν αποφεύγει τα συναισθήματα του, ούτε τα περιορίζει, αντιθέτως τα αντιμετωπίζει, τα αναγνωρίζει , πειραματίζεται με αυτά και βασίζεται πάνω τους.
Τρανταχτό παράδειγμα ο μεγάλος ζωγράφος, Vincent Van Goh, ο οποίος κατάφερε να μεταμορφώσει τον πόνο από την βασανισμένη του ζωή σε εκστατικά χρώματα και εικόνες ,φέρνοντας στη ζωή τους πολυαγαπημένους πίνακες που θαυμάζουμε σήμερα.
Έχουν γίνει εκτενείς μελέτες που συνδέουν τα συναισθήματα με την δημιουργικότητα, παρ’όλα αυτά, είναι ακόμη δύσκολο να κατατοπιστεί η επήρεια του ενός στο άλλο. Το σίγουρο όμως είναι ότι η εμπλοκή του συναισθήματος προσφέρει βάθος και πολυπλοκότητα και αν μη τι άλλο μια αίσθηση ταύτισης του κοινού με το έργο μας . Εδώ όμως θα ήθελα να αναφέρω πως η συναισθηματική ελευθέρια κρύβει και τους κινδύνους της. Η πρωτοφανής αίσθηση του συναισθηματικού μας εύρους, μετά από χρόνια σιωπής και καταπίεσης των συναισθημάτων μας για να συνταχθούμε στα κοινωνικά πρότυπα , είναι πιθανό να μας φέρει σε θέση εξάρτησης από έντονα συναισθήματα (φόβος, ρίσκο, πάθος) με αποτέλεσμα να προβούμε σε “παράλογες” συμπεριφορές.
ΥΠΟΣΥΝΕΙΔΗΤΟ ΚΑΙ ΑΣΥΝΕΙΔΗΤΟ
Σίγουρα κάπου έχετε ακούσει ότι χρησιμοποιούμε το 10% του εγκεφάλου μας.
Ε, λοιπόν αυτή η πληροφορία είναι λανθασμένη ή τουλάχιστον ημιτελής. Στην πραγματικότητα η συνείδηση μας σύμφωνα με την επιστήμη χωρίζεται σε 3 κομμάτια, το συνειδητό που απαρτίζει μόλις το 10% της συνείδησής μας, το υποσυνείδητο (50-60%) και το ασυνείδητο (30-40%).
Το υποσυνείδητο και το ασυνείδητο ή Σκιά όπως την αποκαλεί ο Καρλ Γιούνγκ αποτελείται από όλες τις αναμνήσεις, τα συναισθήματα, τις ορμές και όλα τα στοιχεία της προσωπικότητάς μας τα οποία εμείς δεν γνωρίζουμε. Πολλές προσωπικότητες έχουν εκμεταλλευτεί αυτό το χρηματοκιβώτιο που κρύβει τις πιο περίτεχνες και δημιουργικές ιδέες μας.
Πραγματικά παραδείγματα που δίνουν στοιχεία σε αυτή τη θεωρία είναι ο Paul McCartney, που έγραψε το Yesterday αφότου το άκουσε σε ένα όνειρό του, η Mary Shelley που εμπνεύστηκε τον Frankenstein καθώς το είδε σε ένα όνειρο , ο Paganini με το Caprice no.24 καθώς και πολλοί άλλοι . Βλέπετε στα όνειρα μας ο εγκέφαλός βρίσκεται σε μια κατάσταση στην οποία το συνειδητό και η Σκιά επικοινωνούν , αυτά που ονομάζουμε Θήτα εγκεφαλικά κύματα.
Δεν είναι λίγοι οι καλλιτέχνες που προσπάθησαν να φέρουν το ίδιο αποτέλεσμα με την χρήση παραισθησιογόνων ναρκωτικών (κάτι που προφανώς δεν θα συνιστούσα σε καμία περίπτωση). Ευτυχώς όμως υπάρχουν καλύτερες λύσεις, όπως ο διαλογισμός και το mindfulness που μας βοηθούν να έρθουμε σε επαφή με το εσωτερικό μας εαυτό, να συμφιλιωθούμε με τον εσωτερικό μας κόσμο και το σώμα μας.
ΠΑΡΘΕΝΟΓΕΝΕΣΗ
Στη δημιουργία δεν υπάρχει παρθενογένεση και αν ποτέ υπάρξει , πίστεψε με θα είναι βιβλικό γεγονός. Κάθε ιδέα και κάθε δημιούργημα αποτελείται από τον συνδυασμό 2 ή περισσότερων ιδεών. Μην προσπαθείς να τετραγωνίσεις τον κύκλο, πολλές φορές η λύση για να σκεφτείς έξω από το κουτί είναι να παίξεις με τα περιεχόμενα του. Ο Pablo Picasso και ο George Braque έδωσαν το έναυσμα στο κίνημα του κυβισμού, ένα πρωτότυπο για την εποχή του καλλιτεχνικό ρεύμα, συνδυάζοντας ήδη υπάρχουσες τεχνικές με έντονα γεωμετρικά σχήματα. Η συμβουλή μου είναι “ Γέμισε το κουτί “. Διάβασε, ψάξε ,ζήσε και κάνε περισσότερα και διαφορετικά πράγματα. Πράγματα που δε φανταζόσουν ή δεν τολμούσες να κάνεις. Κάθε νέα εμπειρία και γνώση είναι ένα χρώμα που βάζεις στην συλλογή σου, όταν θα τα χρειαστείς να φτιάξεις τον δικό σου καμβά βγάλε τα χρώματα σου και ανακάτεψε τα σαν τον Bob Ross. Φτιάξε το κάτι μοναδικό, δικό σου.
ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ
Ίσως ο πιο αποτελεσματικός τρόπος να δοκιμάσουμε, συνειδητοποιήσουμε και διευρύνουμε τις δημιουργικές μας ικανότητες είναι να δημιουργήσουμε. -Well duhhh- θα μου πείτε, και θα σας απαντήσω ¨ΞΕΚΙΝΑ ΝΑ ΦΤΙΑΧΝΕΙΣ ΚΑΤΙ !¨.
Αυτό πάει στους τελειομανείς που θέλουν να είναι όλα στην εντέλεια πριν ξεκινήσουν κάποιο πρότζεκτ, τους φοβισμένους που σκέφτονται τις επιπτώσεις και διστάζουν να δεσμεύσουν τον χρόνο τους, ενώ μπορεί να εμφανιστεί κάτι καλύτερο στη πορεία και βέβαια στους master procrastinators, δηλαδή αυτούς που το αναβάλουν συνεχώς λέγοντας πως θα το πιάσουν από Δευτέρα. Έχοντας υπάρξει και τα τρία δεν μπορώ παρά να στολίζω τον εαυτό μου με επίθετα κάθε φορά που σκέφτομαι πόσα πρότζεκτ θα μπορούσα να είχα ολοκληρώσει εάν δεν υπέκυπτα στα 3 αυτά θανάσιμα αμαρτήματα. Καθώς για αμαρτία πρόκειται.
Καμία μούσα δεν θα σε επισκεφθεί και κανένα έπος δεν θα γραφτεί στο όνομα σου αν δεν έχεις το θάρρος να ξεκινήσεις κάτι και την πειθαρχεία να το τελειώσεις. Μην ψάχνεις τις τέλειες συνθήκες. Μια από τις δυνάμεις της δημιουργίας είναι πως προσκαλεί στο δρόμο σου ιδέες, ανθρώπους και ευκαιρίες που δεν θα μπορούσες να είχες σκεφτεί όταν ξεκινούσες τη διαδικασία. Ίσως το αρχικό αποτέλεσμα να σου φανεί ερασιτεχνικό, not up to my standards, που λεν και στο χωριό μου. Well, κάθε αρχή και δύσκολη όπως λεν στο Μίσιγκαν.
Η δημιουργικότητα είναι ένας μυς, όσο τον ζορίζεις τόσο τουμπανιάζει. Οπότε ξεκίνα από τα ερασιτεχνικά και συνεχίζοντας σε αυτό τον δρόμο θα μπορείς στο μέλλον να φλεξάρεις τον μυ αυτό όπως ο Schwarzenegger τον δικέφαλο του.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
Αν έφτασες στο τέλος αυτού του άρθρου Συγχαρητήρια και σε ευχαριστώ! Βέβαια αν περίμενες ότι μετά από ένα άρθρο θα γίνεις ο νέος Σαλβαντόρ Νταλί, σου έχω δυσάρεστα νέα. Αν όμως έστω και λίγο σου δημιούργησε απορίες και θέλεις να αναγνωρίσεις τις πηγές της δημιουργικότητας σου, τώρα είναι η ευκαιρία να δαμάσεις την φαντασία σου και να την αξιοποιήσεις. Οι δίκες μου συμβουλές είναι :
- Μην καθυστερείς , μην περιμένεις να προβλέψεις τα αποτελέσματα . Ακόμα και τα πιο τρελά μας όνειρα δεν φτάνουν τις δυνατότητες της πραγματικής ζωής.
- Προσέγγιζε την ζωή με περιέργεια. Μαθαίνοντας τον εαυτό μας, αυξάνουμε το οπτικό μας πεδίο. Αυτό που αποκαλούμε «δημιουργικός άνθρωπος» είναι αυτός που βλέπει τα πράγματα από μια άλλη οπτική γωνία. Έχεις ήδη όλα τα εργαλεία για να ξεκινήσεις.
- Αν η τύχη ευνοεί τους θαρραλέους τότε η δημιουργικότητα ευνοεί αυτούς που επιμένουν. Καλώς ή κακώς αυτό που ξεχωρίζει τους επαγγελματίες από τους μαχητές του σαββατοκύριακου είναι ότι δεν αφήνουν τις κακές περιστάσεις να τους σταματήσουν ούτε τις δικαιολογίες να τους απαλλάσσουν από τις ευθύνες τους.
- Αν υπάρχει αντίσταση κάτι κάνεις καλά. Όπως είπε και ο Steven Pressfield, στο War of Art «’Όσο πιο σημαντικό είναι το κάλεσμα για δράση τόσο περισσότερη αντίσταση θα νιώσουμε».
- Δεν υπάρχουν λάθη στη δημιουργία. Το μόνο λάθος είναι να μην δέχεσαι μαθήματα από τις αποτυχίες σου.
- Μην φοβάσαι να μείνεις ευάλωτος. Η δημιουργία δείχνει τον αληθινό μας εαυτό στον κόσμο. Μην τον καλύπτεις , γνώρισε τον και συμφιλιώσου μαζί του.
ΤΟ ΕΠΟΜΕΝΟ ΒΗΜΑ
Την επόμενη φορά που θα δημιουργήσετε, δώστε λίγο χρόνο στον εαυτό σας να εκτιμήσει το συναίσθημα της ολοκλήρωσης και περηφάνειας που νοιώθετε. Όσο μεγαλύτερη η αντίσταση που βρήκατε, η δυσκολία, ο χρόνος και ο κόπος που αφιερώσατε τόσο μεγαλύτερη η ανταπόδοση.
Η διαδικασία της δημιουργίας είναι σχεδόν μια θρησκευτική εμπειρία. Δίνεις ένα κομμάτι του εαυτού σου, μα κάθε φορά αντί να λιγοστεύεις γίνεσαι ακόμα πιο γεμάτος. Ανακαλύπτεις και μεγαλώνεις , πονάς και θεραπεύεσαι, μένεις σιωπηλός και ύστερα γίνεσαι ευάλωτος . Τα δημιουργήματά σου έχουν ζωή, μια δική τους ζωή μέσα στους ανθρώπους με τους οποίους τα μοιράζεσαι , από εκεί και πέρα δεν είναι δικά σου. Η δημιουργία δεν χωράει εγωισμούς. Θέλει να είναι ελεύθερη . Ύστερα μόνη της θα δημιουργήσει άλλες σκέψεις, συναισθήματα , δημιουργίες. Ένας φαύλος κύκλος. Όπως και γίνεται, απ’ την αρχή του κόσμου.
Αν κάτι μας δίδαξε η ιστορία είναι ότι ο άνθρωπος δημιουργήθηκε για να δημιουργεί . Ίσως κάποια στιγμή μέσα από τις δημιουργίες μας να καταλάβουμε τον σκοπό της δικής μας δημιουργίας. Ίσως πάλι και όχι. Όπως και να ‘χει δεν θα το μάθουμε ποτέ αν δεν ξεκινήσουμε από κάπου. Για μένα η αρχή μπορεί να ήταν ένα τραγούδι ή ένα άρθρο. Για σένα ;