Σε αρκετές συζητήσεις που αφορούν τις ομιλούμενες γλώσσες ανά τον κόσμο, κάποιος τυχαίνει να αναφέρει τον γνωστό σε όλους μας αστικό μύθο της μιας ψήφου. Η πιο διαδεδομένη μορφή του ‘’ μύθου της μιας ψήφου ‘’ λέει ότι μόλις κέρδισαν την ανεξαρτησία τους οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής ψήφισαν για την επίσημη γλώσσα του κράτους. Ανάμεσα σε άλλες γλώσσες (εβραϊκά, γερμανικά, γαλλικά, πολωνικά) προτάθηκαν και τα ελληνικά, καθώς ήταν η γλωσσά του έθνους που γέννησε και αποτέλεσε λίκνο της δημοκρατίας. Ο μύθος λέει ότι στην ψηφοφορία αυτή, τα ελληνικά βρισκόταν στη δεύτερη θέση πίσω από τα αγγλικά για μια μόνο ψήφο. Ας μη γελιόμαστε όμως προφανώς αυτός ο μύθος δεν κρύβει ίχνος αληθείας μέσα του. Η αλήθεια για την διεθνώς ομιλούμενη γλώσσα και ιδιαίτερα στην Αμερική προκύπτει μέσω αναδρομών στην ιστορία.
Οποιοσδήποτε κάτοχος έστω στοιχειωδών ιστορικών γνώσεων υποψιάζεται ότι η κυριαρχία της αγγλικής γλώσσας στην υφήλιο ανάγεται στην διάσταση της βρετανικής αυτοκρατορίας. Μια αυτοκρατορία ‘’πρόσφατη ‘’ και τόσο ευρέως εκτεταμένη σε όλο τον πλανήτη. Η επιρροή που είχαν οι Άγγλοι αποικιοκράτες στους ιθαγενείς ήταν τεράστια. Για αυτόν, και άλλους πρακτικούς λόγους, πολλοί εξ αυτών έμαθαν ή εξαναγκάστηκαν να μάθουν αγγλικά.
Γνωρίζουμε ότι βρετανική αυτοκρατορία είχε κτίσει ένα παγκόσμιο δίκτυο ναυτικού εμπορίου, του οποίου οι χρηστές είχαν ως κυρία γλώσσα τα αγγλικά. Με την χρήση κοινής γλώσσας ο ιδιώτης θα πετύχαινε διεύρυνση του προσωπικού εμπορικού δικτύου, προνομιακές προσφορές σε εμπορεύματα και οικειότητα με άλλους έμπορους. Συνεπώς, αν κάποιος επιθυμούσε να αποκτήσει ελπίδες οικονομικής ευημερίας θα έπρεπε να μπορεί να συνεννοείται στα αγγλικά.
Την ιδία περίοδο η διάδοση της χριστιανικής θρησκείας, επιτάχυνε την διαδικασία εξάπλωσης της βρετανικής διαλέκτου. Για να ενσωματώσουν τις νέες περιοχές οι αποικιοκράτες έστελναν αρχικά κληρικούς ώστε να προετοιμάσουν το έδαφος και να εδραιώσουν μια βάση επικοινωνίας. Παράλληλα έγινε ευκολότερο να μοιραστούν το δόγμα και να προσηλυτίσουν τους ντόπιους.
Στην ιδία γραμμή το βρετανικό δίκαιο (British Common Law) , ο πυλώνας πάνω στον οποίο στηρίζεται στο σύγχρονο δίκαιο του δυτικού κόσμου είχε ήδη καθιερωθεί στη βρετανική αυτοκρατορία. Οι αποικίες το υιοθέτησαν , και το προσάρμοσαν οι τοπικοί ηγεμόνες στις ειδικές ανάγκες κάθε τόπου, κάτι που συνέβαλλε στην εδραίωση του αγγλικού ιδιώματος στις αναπτυσσόμενες κοινωνίες. Ακόμα και μετά την πτώση της αυτοκρατορίας η συντριπτική πλειοψηφία των νεοσύστατων κρατών διατήρησαν η βασίστηκαν σε αυτό το δικαστικό σύστημα.
Συνυπολογίζοντας όλα τα παραπάνω, ο αρχικός μύθος φαντάζει πλήρως αβάσιμος, όπως και είναι άλλωστε. Παρόλα αυτά παραμένει δημοφιλής, ειδικότερα στις μικρότερες ηλικίες. Αυτό διότι φαντάζει αρκετά ελκυστικό να σκεφτόμαστε ότι το ξένο αδίκως κυριαρχεί και ότι η μητρική γλώσσα, όποια και να είναι αυτή, είναι ανώτερη και απλώς άτυχη.
Παράλληλα η αφήγηση του μύθου από ένα άτομο-πρότυπο (δάσκαλο η γονιό) λειτουργεί ως επαρκώς πειθήνιο μέσο ώστε να καταχωρηθεί στη μνήμη. Έτσι δημιουργείται αντιπάθεια προς τα αγγλικά, σε έναν κόσμο διαδικτύου και παγκοσμιοποίησης, όπου η άριστη γνώση αυτής είναι το λιγότερο αναγκαία.
Γεννήθηκαν λοιπόν μερικά αρχικά ερωτήματα. Γιατί είναι τόσο αναγκαία η διεθνής γλώσσα? Είναι απαραίτητο να διδάσκεται στα σχολεία, αν ναι από ποια ηλικία? Ποιο είναι το επίπεδο που χρειάζεται ?
Δεν έχει πολύ καιρό που αποφάσισα να σταματήσω να βλέπω έργα με ελληνικούς υποτίτλους. Αυτό διότι στη μετάφραση αλλοιώνεται το αυθεντικό σενάριο, οι διάλογοι και οι λεπτομέρειες που καθιστούν το κάθε δημιούργημα ξεχωριστό. Ο τελικός στόχος είναι κάθε προβολή να γίνεται χωρίς υποτίτλους στην αυθεντική αμεταγλώττιστη μορφή της. Έτσι εικόνα και διάλογος γίνονται μια αδιαχώριστη αλληλουχία σκηνών, και η μαγεία της εικόνας διατηρείται, αντί να θυσιάζεται στο λυρικό βωμό της ανάγνωσης του διαλόγου. Όμως πρέπει να μη χάνεται η συνεχεία και να υπάρχει επαρκής κατανόηση του έργου. Απαιτούμενη προϋπόθεση για αυτό είναι η δυνατότητα του θεατή να καταλαβαίνει τη γλωσσά χωρίς να το μεταφράζει. Άρα το αναγκαίο γνωστικό επίπεδο της αγγλικής γλώσσας προαπαιτεί τη δυνατότητα του θεατή να σκέφτεται , να γραφεί , να ομιλεί και να καταλαβαίνει χωρίς να μεταφράζει.
Ομοίως για τους έμπορους ανά την βρετανική αυτοκρατορία η γνώση της γλώσσας του εμπορίου ήταν απολύτως απαραίτητη. Πλέον όμως, μέσω του διαδικτύου, όλοι έχουν πρόσβαση στη παγκόσμια αγορά. Η χρήση της διεθνούς γλώσσας παρέχει προσφορές δυσεύρετες σε εγχώριο επίπεδο. Παράλληλα επιτρέπει την ανάγνωση πρωτότυπων η μεταφρασμένων ( από άλλες γλώσσες στα αγγλικά ) εγγράφων, άρθρων και βιβλίων. Η δυνατότητα επιλογής ανάμεσα σε εθνική και διεθνή βιβλιογραφία είναι σημαντικό πλεονέκτημα, καθότι τα μεγαλύτερα λογοτεχνικά έργα είναι γραμμένα σε ξένες γλώσσες. Στο ίδιο πλαίσιο τα ταξίδια μετατρέπονται από άλλοτε τρομακτικές εμπειρίες σε ευχάριστες, άνετες και πιο ασφαλείς διακοπές. Η γνωριμία με ξένες κουλτούρες γίνεται ευκολότερη από ποτέ και η επαφή με την παγκόσμια κοινότητα καθημερινότητα.
Τα τελευταία χρόνια στη χωρά μας, σημαντικά βήματα έχουν γίνει στην εκπαίδευση στο μάθημα των αγγλικών, όμως ακόμη υστερεί σημαντικά. Η εξωσχολική ενασχόληση με τη γλωσσά είναι πλέον αναγκαία , καταδικάζοντας όσους δεν έχουν τη δυνατότητα παρακολούθησης. Ένα σημαντικό κομμάτι του συνόλου των μαθητών θεωρεί το μάθημα των αγγλικών είτε αγγαρεία είτε αδιάφορο χάσιμο χρόνου. Έτσι δημιουργείται ένα κλίμα την ώρα του μαθήματος που περιγράφεται καλύτερα ως ‘’χαρά του παιδιού’’. Αρκετοί δάσκαλοι και καθηγητές το έχουν αντιληφθεί και έχουν υιοθετήσει ανάλογη στάση ανόητης ευφορίας και τεμπελιάς. Τι γίνεται όμως με όσους δεν έχουν τη δυνατότητα παρακολούθησης φροντιστηρίων? Με όσους επηρεάσθηκαν από τις συνθήκες και θεωρούν τα αγγλικά ένα άχρηστο προσόν? Είναι δυνατόν το κράτος πρόνοιας να μην προνοεί για τη νεολαία και το μέλλον του?
Φτάσαμε λοιπόν να συζητάμε για ένα νέο, σίγουρα ενδιαφέρον άρθρο σε νομοσχέδιο, το οποίο τράβηξε την προσοχή πολλών, τόσο αρνητικά όσο και θετικά. Το άρθρο αυτό πραγματεύεται την πιλοτική δοκιμή ένταξης δημιουργικών δραστηριοτήτων σε παιδιά νηπιαγωγείου για τόνωση και έγερση του ενδιαφέροντος πάνω στην αγγλική γλωσσάς. Τις δραστηριότητες αυτές θα τις οργανώνει φιλόλογος αγγλικής πάντα υπό την επίβλεψη του αρμοδίου νηπιαγωγού. Μετά το πέρας πιλοτικής δράσης, το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής θα συντάξει έκθεση αποτελεσμάτων και θα γνωμοδοτήσει προς τον Υπουργό Παιδείας αναφορικά με την εισαγωγή ή μη της δημιουργικής ενασχόλησης των μαθητών του Νηπιαγωγείου με την αγγλική γλώσσα. Αυτό βεβαία δεν σημαίνει ότι εν μέσω μιας νυκτός θα έχουμε τα επιθυμητά αποτελέσματα. Παρόλα αυτά είναι ένα μεγάλο βήμα προς τον ανώτερο στόχο, τόσο πρακτικό, για όλους τους παραπάνω λογούς, όσο και συμβολικό, δηλώνοντας έμμεσα ότι η διεθνής γλώσσα πλέον είναι, αν όχι περισσότερο, εξίσου σημαντική με την ελληνική.
Citations:
- παρ. 9 του άρθρου 3 του ν. 1566/1985 (Α΄167) προστίθεται περ. γ′ ως εξής:
«γ) Με απόφαση του Υπουργού Παιδείας και Θρησκευμάτων εισάγεται πιλοτικά στο υποχρεωτικό πρόγραμμα του Νηπιαγωγείου της δημόσιας πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης δράση για τη δημιουργική ενασχόληση των μαθητών με την αγγλική γλώσσα μέσω της οργάνωσης και υλοποίησης δραστηριοτήτων, κατά τη διάρκεια των οποίων οι μαθητές αλληλοεπιδρούν με έναν εκπαιδευτικό κλάδου ΠΕ06 Αγγλικής Φιλολογίας παρουσία του Νηπιαγωγού. Με όμοια απόφαση, η οποία εκδίδεται ύστερα από εισήγηση του Ινστιτούτου 162 Εκπαιδευτικής Πολιτικής, ορίζονται η χρονική διάρκεια εφαρμογής της πιλοτικής δράσης, η διάρκεια ενασχόλησης των μαθητών με την αγγλική γλώσσα, ο αριθμός και η γεωγραφική κατανομή των σχολικών μονάδων στις οποίες εισάγεται πιλοτικά η ενασχόληση αυτή και ρυθμίζεται κάθε θέμα σχετικό με την εφαρμογή του πιλοτικού προγράμματος, συμπεριλαμβανομένων της οργάνωσης και υλοποίησης σχετικών επιμορφωτικών και υποστηρικτικών δραστηριοτήτων. Με την ολοκλήρωση της πιλοτικής δράσης, το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής συντάσσει έκθεση αποτελεσμάτων και γνωμοδοτεί προς τον Υπουργό Παιδείας και Θρησκευμάτων αναφορικά με την εισαγωγή ή μη της δημιουργικής ενασχόλησης των μαθητών του Νηπιαγωγείου με την αγγλική γλώσσα σε όλα τα Νηπιαγωγεία ή άλλως τη διενέργεια ή μη νέας πιλοτικής δράσης.»
ΙΙΙ) http://www.sarantakos.com/language/miapsifos.html
VII) https://www.britannica.com/topic/language-imperialism-1016976
VIII) https://scholarship.law.upenn.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=3029&context=penn_law_review
X) https://www.iefimerida.gr/ellada/nomoshedio-paideias-oi-15-basikes-allages-sholeia