Υποθετικό σενάριο : Ένας νομιμόφρων πολίτης διαπράττει ένα σοβαρό έγκλημα (πχ. φόνο, βιασμό, τρομοκρατική ενέργεια), όμως δεν τον πιάνουν ποτέ. Εάν δικαζόταν τότε, θα τον καταδίκαζαν σε κάθειρξη για κάποιο μεγάλο χρονικό διάστημα (ας πούμε 15 χρόνια). Αυτό βέβαια δεν γίνεται ποτέ, και περνάει αυτό το διάστημα ελεύθερος, χωρίς όμως να διαπράξει άλλο έγκλημα. Τότε, για κάποιο λόγο συλλαμβάνεται, ή παραδίνεται στις αρχές λόγω τύψεων. Ο δικαστής ζητά να παρακολουθείται ο δράστης από ψυχολόγο/ψυχαναλυτή. Ο ψυχολόγος τον βρίσκει απολύτως υγιή και ακίνδυνο. Τι θα έπρεπε να γίνει, να καταδικαστεί για το έγκλημα που διέπραξε ή να αφεθεί ελεύθερος μιας και ο χρόνος που θα περνούσε στη φυλακή, έχει παρέλθει και στο διάστημα αυτό ήταν πλήρως νομοταγής;
Αν το καλοσκεφτείς, το παραπάνω παράδειγμα θα σε οδηγήσει σε ένα πιο σημαντικό ερώτημα, αυτό που τίθεται στον τίτλο. Πώς θέλουμε να είναι διαμορφωμένο το δικό μας σύστημα απονομής δικαιοσύνης; Ένα σύστημα του οποίου σκοπός είναι η τιμωρία και ο παραδειγματισμός των εγκληματιών για τα πεπραγμένα τους, ή ένα σύστημα που έχει σκοπό να σωφρονίζει και να επανεντάσσει τους εγκληματίες στο κοινωνικό σύνολο; Θέλουμε εκδίκηση και αντίποινα ή απλά την μη επανάληψη της πράξης και τη δημιουργία νομοταγών πολιτών;
Προσωπικά δεν έχω κατασταλάξει. Αν και εκ πρώτης όψεως φαντάζει απλό, δεν είναι. Το οφθαλμός αντί οφθαλμού φαίνεται αρκετά λογικό, αφού ο δράστης παθαίνει ό,τι έκανε και συνάμα αποθαρρύνονται όλοι οι υπόλοιποι. Αφού όμως ο χρόνος δε γυρίζει πίσω, και ό,τι έγινε έγινε, γιατί να μην ελαττώσουμε το κακό του κόσμου, στοχεύοντας αποκλειστικά στο σωφρονισμό του δράστη; Μήπως τιμωρώντας τον γινόμαστε και εμείς χειρότεροι; Από την άλλη ένας συνδυασμός τιμωρητικού και σωφρονιστικού συστήματος ίσως να δουλεύει καλύτερα. Ίσως πάλι και όχι. Καλύτερα να έχουμε σκεφτεί τι θέλουμε, πριν βρεθούμε στην δύσκολη θέση όπου μια απόφαση δικαστηρίου να μας επηρεάζει, είτε ως δράστες, είτε ως θύματα.