Νέοι και φιλοπερίεργοι

Αυτή, αγαπητέ αναγνώστη, είναι η πρώτη φορά που αρθρογραφώ για αυτόν τον ιστότοπο. Μου αρέσει να ντύνω τις πράξεις μου με συμβολισμούς – είναι κάτι που λείπει αρκετά από τις ζωές μας και η έλλειψη αυτή απομυζάει μεγάλο μέρος της ομορφιάς της, θεωρώ. Έτσι λοιπόν -τι πιο αρμοστό για την εκκίνηση μιας τέτοιας συνεργασίας;- σήμερα γράφω με αφορμή τον τίτλο αυτού του εγχειρήματος: «Young and Curious» , «Νέοι και φιλοπερίεργοι».

Για μένα αυτός ο τίτλος, εκφράζει μια κοινή παρατήρηση που όλοι λίγο πολύ έχουμε κάνει στην ζωή μας. Η νεότητα βαδίζει χέρι χέρι με τα ερωτήματα. Με μία γρήγορη αναζήτηση στο διαδίκτυο μαθαίνουμε ότι ένα παιδί κάνει κατά μέσο όρο 73 ερωτήσεις την ημέρα στους γονείς του. Το μυαλό των μικρών παιδιών βουίζει σαν εκστασιασμένο μελίσσι από ερωτηματικά. Βουίζει από ερωτήματα για τα πιο αυτονόητα, για τα πιο αυτεξήγητα αλλά και για τα πιο δυσνόητα, τα πιο ανεξήγητα. Φανταστείτε πόσο δύσκολο είναι για ένα μικρό ανθρωπάκι με μία παρθενική ματιά σε ότι το περιβάλλει να ερμηνεύσει όλη αυτή την περιπλοκότητα του κόσμου. Οι ερωτήσεις του και οι έτοιμες απαντήσεις που θα λάβει είναι ο μόνος τρόπος να τον γνωρίσει αφού η σκέψη του, αδύναμη, πλάθεται ακόμη ώστε αργότερα να απαντά η ίδια σε ότι αξιοπερίεργο.

Στην συνέχεια έχοντας λάβει τις απαντήσεις, αυτή η φιλοπεριέργεια καταπραΰνεται. Οι γονείς, το σχολείο, όλοι οι φορείς παιδείας και κοινωνικοποίησης έχουν καταφέρει να παρέχουν της οδηγίες χρήσης για αυτόν τον κόσμο και τις απαντήσεις σε όλα τα θαυμαστά του ερωτήματα και η ανάγκη αυτή υποχωρεί. Για πάντα όμως;

Συνήθως όχι. Έρχεται μια περίοδος που λέγεται εφηβεία στην οποία ο νέος συνειδητοποιεί ότι πλέον αρχίζει να πατά στα πόδια του. Και τότε αντικρύζει πως όλα τα θεμέλια στα οποία στηρίζεται χτιστήκαν από άλλους, και κάτι τέτοιο δεν αρμόζει σε έναν μεγάλο και σπουδαίο άντρα , σε μια τρανή και ανεξάρτητη γυναίκα. Έτσι, με ζέση τα ισοπεδώνει όλα αυτά τα θεμέλια και τα ξαναχτίζει μόνος από την αρχή. Και πως να το κάνει κανείς αυτό χωρίς την περιέργεια;

Ρωτά για τα πάντα. Όχι όμως φωναχτά. Όλες οι βεβαιότητες του ως τότε, πρέπει να εξεταστούν εξονυχιστικά υπό το πρίσμα της δικής του πλέον σκέψης η οποία έχοντας γυμναστεί πλέον αρκετά, όλα αυτά τα χρόνια, δεν έχει ανάγκη κανέναν. Δεν είναι πλέον αδύναμη όπως στο προηγούμενο κύμα περιέργειας.

Ύστερα ακολουθούν δύο ενδεχόμενα. Το πρώτο ενδεχόμενο είναι η μικρή αυτή φλόγα να σβήσει. Οι απαντήσεις δίνονται. Η αυτοκυριαρχία στην ερμηνεία του κόσμου επιτυγχάνεται. Πλέον αναμένεται η εφαρμογή της μονάχα και τίποτε άλλο. Ίσως είναι αυτός ο λόγος που κάποιοι μεγάλοι κουράζονται με τις πολλές ερωτήσεις των παιδιών. Ίσως είναι τούτος ο λόγος που κάποιοι μεγάλοι θυμώνουν όταν οι έφηβοι δίνουν διαφορετικές λύσεις στα ζητήματα που και οι ίδιοι κάποτε αντιμετώπισαν.

Κι έτσι τους βρίσκεις κάποια στιγμή – ίσως κάποιο καλοκαιριάτικο απόγευμα που όλα θυμίζουν εκείνα τα παιδικά δειλινά που καταλήγαν με σκονισμένα παπούτσια και γδαρμένα γόνατα από το παιχνίδι, ή στην θέα κάποιου μέρους που αγαπήθηκαν και αγάπησαν ως έφηβοι – ν’ αναπολούνε τα νιάτα. Και τότε θλίβονται γιατί αναγνωρίζουν πως εκείνη η φωτεινή εποχή ποτέ ξανά δεν θα επιστρέψει.

Είναι όμως αλήθεια τούτο; Σίγουρα το σώμα δεν μπορεί να συγκινηθεί από φιλοσοφίες σαν κι αυτές που παραθέτω και ποτέ δεν θα αναγεννηθεί. Όμως ο νους, αυτό που όντως είμαστε, μπορεί πάντα να μάθει να διερωτάται, μπορεί πάντα να μάθει να κλονίζει τις βεβαιότητες. Και τότε; Τότε δεν γίνεται ο ιδιοκτήτης του νου λιγάκι πιο νέος, αν οι νέοι αυτό στο οποίο διαπρέπουν είναι οι αμφιβολίες τους;

Το δεύτερο ενδεχόμενο, για να επανέλθω στο σημείο που έφτασα, είναι αυτή η φλόγα να μην σβήσει ποτέ. Σε κάποιους παραμένει πάντοτε έτσι. Σε άλλους καταφέρνει να θεριέψει όσο η σκέψη ενδυναμώνεται. Ο διαρκής αγώνας για απαντήσεις είναι μεν στοιχείο των νέων αλλά είναι και των επιστημόνων, των φιλοσόφων αλλά και των υπόλοιπων ενήλικων ανθρώπων που θα προτιμήσουν βαθύτερες αναζητήσεις από φθηνές εκτονώσεις στον ελεύθερό τους χρόνο.

Οι άνθρωποι αυτοί μπορούμε να πούμε τότε ότι έχουν διατηρήσει λίγη από την νεότητα τους ακόμη. Το βλέπεις στον ενθουσιασμό τους στην θέα ενός νέου γι’ αυτούς μυστηρίου, που σκορπά ενέργεια  όμοια με των νέων στις κινήσεις και το βλέμμα.

Αν είναι όμως ο σκεπτικισμός και η φιλομάθεια το ελιξίριο της νεότητας γιατί τόσοι πολλοί τα αποφεύγουν; Σίγουρα η συνεχής και ενεργή διερεύνηση είναι κάτι κοπιαστικό, συχνά χωρίς πρακτικά οφέλη και πολλές φορές χωρίς καν να τελεσφορεί ούτε σε ένα θεωρητικό αποτέλεσμα. Για την ακρίβεια, όσο περισσότερο αρχίζει κανείς να αμφισβητεί τόσο λιγότερο ταυτίζεται με οποιαδήποτε οπτική σε ένα θέμα γιατί μπορεί να αναγνωρίσει αδυναμίες σε όλες.

Δεν εννοώ σε αυτό το σημείο ότι είναι φυγόπονοι όσοι πετάνε τις φιλοπερίεργες διόπτρες τους σαν τον κόσμο αντικρύζουν. Η ίδια η κοινωνία στην οποία ζούμε συχνά στέκεται τροχοπέδη σε τέτοιες αναζητήσεις. Όταν η εργασία αποστειρώνει την σκέψη πως θα βρεθεί η ενέργεια για να βαδίσει ο νους σε τέτοια μονοπάτια στον λιγοστό ελεύθερο χρόνο; Όταν ο κόσμος απαιτεί εξειδίκευση πως θα καταφέρει ο νους να ατενίσει σ’ όλες τις κατευθύνσεις; Όταν δεν βρεθεί κανείς να μας δείξει την μαγεία των ερωτήσεων πως θα γεννηθεί αυτή η ανάγκη; Άλλωστε, οι άνθρωποι είναι πολυποίκιλτοι και διαφορετικοί τρόποι ζωής ταιριάζουν στον καθένα. Ποιος μπορεί να τους κατηγορήσει αν απλά είναι μια προτίμησή τους που δεν επηρεάζει κανέναν άλλον;

Τυχαίνει επίσης συχνά οι φιλοπερίεργοι και όσοι αμφισβητούν τα αυτονόητα να θεωρούνται οι αποκλίνοντες από την νόρμα. Τυχαίνει να θεωρεί κανείς ότι αυτή η διερευνητική διάθεση αφορούσε τους αρχαίους και μόνο, ή τα παλαιότερα χρόνια γενικότερα, όταν οι άνθρωποι ακόμη δεν είχαν ανακαλύψει τον κόσμο γύρω μας. Όχι, ακόμη και σήμερα η αμφισβήτηση καρποφορεί. Οι γνώσεις μας είναι πάντα το πλέον σίγουρο με βάσει τα υπάρχοντα δεδομένα. Οποιαδήποτε εμπεριστατωμένη αμφισβήτηση μπορεί ακόμη να μας οδηγήσει στην αλήθεια. Για παράδειγμα, μόλις το 2019 οι επιστήμονες αμφισβήτησαν παραδοσιακούς ορισμούς των μονάδων μέτρησης (όπως του μέτρου) και τους αντικατέστησαν με αντικειμενικότερους, αναφερόμενους σε αυστηρά φυσικούς παράγοντες, επιτυγχάνοντας μεγαλύτερη ακρίβεια στις μετρήσεις. Δεν μπόρεσα να βρω κάποιο άλλο τόσο πρόσφατο παράδειγμα, ίσως μεγαλύτερης σπουδαιότητας, που να κλόνισε παραδοσιακές αντιλήψεις. Ωστόσο, σίγουρα υπάρχουν άνθρωποι όλων των πεδίων της ανθρώπινης δραστηριότητας που ακόμη αμφισβητούν. Απλώς, χρειάζεται χρόνος για να επικυρωθεί μια «ανορθόδοξη»  αντίληψη κι έτσι τα φώτα τους θα λάμψουν στο μέλλον και όχι στο παρόν. Παρ’ όλα αυτά υπενθυμίζω ότι οι άνθρωποι πριν κάθε σπουδαία επαναστατική ανακάλυψη θεωρούσαν πως κατείχαν στο έπακρο το υπό εξέταση αντικείμενο ( βλέπε την εμμονή της ανθρωπότητας στο ότι η γη δεν γυρίζει για παράδειγμα).

Κλείνοντας το άρθρο θα προσπαθήσω να φανερώσω εγώ λίγη από την μαγεία των ερωτήσεων που έχω ανακαλύψει στον σύντομο χρόνο τη ζωής μου ως τώρα. Καθημερινά, γύρω μας εκτυλίσσονται παντού «θαύματα». Κάθε νύχτα η γη σκεπάζεται με την χρυσοκέντητη, έναστρη κουβέρτα της. Την μέρα ο Ήλιος κλείνει το μάτι στην ζωή. Κάθε έτος τα φυτά ανθίζουν και απανθίζουν δωρίζοντάς μας υπέροχα αρώματα και χρώματα. Κάθε στιγμή τα ζώα βρίσκουν τους πιο ευφάνταστους τρόπους να επιβιώσουν ακόμη κι εκεί που η ζωή φαντάζει παρείσακτη. Κάθε μέρα άνθρωποι ερωτεύονται, άνθρωποι  γεννιούνται κι όμως κανένας δεν είναι όμοιος με τον άλλον. Συνεχώς ο ανθρώπινος εγκέφαλος γεννά ιδέες ακόμη και για πράγματα που δεν μπορεί να δει. Τα ανθρώπινα χέρια υλοποιούν αυτές τις ιδέες. Η ανθρώπινη νοημοσύνη φτιάχνει πλέον τεχνητή νοημοσύνη… Είναι μόνο λίγα από όσα προσωπικά θαυμάζω στον κόσμο γύρω μου. Αντιμετωπίζοντας τα σαν η θέα τους να φανερώνεται για πρώτη φορά, μπορεί κανείς να διασώσει λίγο από το ιερό δέος και τον ενθουσιασμό του πρωτόγονου ανθρώπου όταν έστεκε μπρος σε ανεξήγητα τότε φαινόμενα. Όλα φαντάζουν τόσο εντυπωσιακότερα όταν αφήνουμε λίγο μυστήριο να εισχωρήσει. Κι ύστερα, αν διερωτηθώ γι’ αυτά, θ’ αναζητήσω απαντήσεις και τότε θα ανακαλύψω μηχανισμούς και φαινόμενα εξίσου εντυπωσιακά, θα δοκιμάσω μια χαρά που ο πρωτόγονος άνθρωπος δεν μπορούσε ποτέ να γευτεί : το αίσθημα της αυτοεπιβεβαίωσης όταν μπορώ με το μικρό και ασήμαντο νου μου να κατανοήσω τα μεγάλα και σημαντικά του κόσμου.

Κι έτσι η σκέψη διευρύνεται. Αρχικά μια σταγόνα που τρέχει σε ένα δάπεδο γεμάτο αύλακες, καταδικασμένη να ακολουθήσει ένα μονοπάτι. Στη συνέχεια, καταπιάνεται με ένα μυστήριο και οι σταγόνες γίνονται δύο, δύο μονοπάτια. Σύντομα μια λίμνη ολόκληρη μπορεί να χοροπηδά από το ένα μέρος στο άλλο με ευκολία που πρότερα δεν θα φανταζόταν. Κάποτε οι άνθρωποι βλέπαν τα πουλιά να πετούν και απλά αρκούταν στο γεγονός. Κάποιοι τα θαύμασαν τόσο που έψαξαν το πως και το γιατί. Τελικά γεννήθηκαν τα αεροπλάνα.

Τέλος, οι ερωτήσεις είναι και δίοδος προς μια καλύτερη προσωπική ζωή. Η φιλοπεριέργεια δεν είναι ανάγκη να στρέφεται μόνο προς τα έξω αλλά μπορεί και προς τα μέσα. Αλήθεια γνωρίζουμε πάντοτε γιατί δρούμε με τον τρόπο που δρούμε; Πόσοι από μάς γνωρίζουμε τον εαυτό μας; Υπήρξαμε ποτέ περίεργοι για το αν όντως τα πιστεύω μας είναι αλήθεια δικαιολογημένα; Και τι αντίκτυπο μπορεί να έχει μια πεποίθηση ασταθής στον έξω κόσμο; Πόσο καλύτερες θα ήταν οι ζωές όλων αν εξεταζόταν οι πεποιθήσεις μας και συνεπώς οι δράσεις μας; Γιατί όλοι νοιώθουμε αυτό το υπαρξιακό κενό σε κάποια στιγμή της ζωής μας; Πώς θα έπρεπε να το αντιμετωπίσουμε; Έχουμε κάποια αντίληψη που να μας βοηθά; Αν όχι γιατί; Γιατί δεν τις αμφισβητώ; Γιατί να φοβάμαι να το κάνω αν είναι ορθές;

Σε μία περίοδο που πολλοί κυνηγούν την νεότητα του σώματος – χωρίς να την υποτιμούμε- πρέπει να θυμόμαστε πως η νεότητα του πνεύματος είναι αυτή που προσέφερε στην ανθρωπότητα την απαιτούμενη ώθηση ως το παρόν. Αν σήμερα κοιμάσαι ξέγνοιαστος στο πουπουλένιο μαξιλάρι των βεβαιοτήτων είναι επειδή στο παρελθόν πολλοί άλλοι το αντικατέστησαν με το άβολο αλλά αναγκαίο μαξιλάρι της αμφισβήτησης.

Comments are closed.